دنیای افریت

دنیای افریت

عکس و متن و فیلم و موسیقی,چهار عنصر اصلی دنیای صفر و یک
دنیای افریت

دنیای افریت

عکس و متن و فیلم و موسیقی,چهار عنصر اصلی دنیای صفر و یک

معرفی تقویم هجری شمسی (خورشیدی)

تقویمی که ما از آن استفاده می کنیم، یکی از دقیقترین و مناسبترین تقویم های جهان است، اما متاسفانه فقط اندکی از ما آن را به خوبی می شناسیم و تاریخچه به وجود آمدن آن را می دانیم. برای مثال، برخلاف تصور عموم، تقویمی که امروز از آن استفاده می کنیم، قدمت 1386 ساله ندارد، بلکه در همین دو قرن اخیر تدوین شده است. ابتدا با مفهوم سال شمسی حقیقی آشنا شوید.

http://khabar.khabaronline.ir/images/position28/2011/3/khayam.gif.jpg

سال شمسی حقیقی

مدت زمان بین دو عبور متوالی مرکز خورشید از نقطه اعتدال بهاری است و مدت متوسط آن در ساعت 12 زیجی تاریخ صِفر ژانویه 1900 میلادی، 24219878/365 شبانه روز یا معادل 365 شبانه روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 97/45 ثانیه حساب شده است. مدت متوسط سال شمسی حقیقی، ثابت نیست و سالانه معادل 0000000614/0 شبانه روز یا 00530/0 ثانیه از مدت متوسط سال شمسی حقیقی کاسته می شود. مدت متوسط سال شمسی حقیقی ثابت نیست و بر اثر تغییرات تعدادی از مشخصه های نجومی، تغییر می کند. (صیاد 1373، ص 29)

تقویم هجری شمسی بُرجی

اولین بار عبارت « هجری شمسی» در تقویم رسمی سال 4-1303 هجری قمری آمد. این تقویم را عبدالغفارخان نجم الدوله ( 1259 - 1326 ق) استخراج کرده بود که در بالای صفحات آن برای نخستین بار عبارت سال هجری شمسی 1265 به چشم می آید. البته عبدالغفارخان نجم الدوله در سالهای بعد و در تقویم های آن روزگار که به صورت دفترچه ای منتشر می شد، ستون جدیدی برای روزها و دوازده برج حَمَل، ثور، ... و حوت، به طور مرتب درج می کرد و بدین ترتیب وی برای اولین بار تقویمی را اختراع و ابداع کرد که امروزه به نام «تقویم هجری شمسی بُرجی» معروف شده است. تا قبل از این تاریخ، تقویمی که اساس آن شمسی و مبداء آن هجرت حضرت محمد(ص) از مکّه به مدینه باشد، در ایران رایج نبوده است. ( صیاد 1375، ص 111)

مبدا تقویم هجری شمسی بُرجی، اول بهار سال شمسی است که در آن هجرت حضرت محمد(ص) از مکّه به مدینه اتفاق افتاده است. این مبداء مطابق روز جمعه 19 مارس 622 میلادی(یولیانی) است. آغاز یا لحظه تحویل سال، (لحظه عبور مرکز خورشید از نقطة اعتدال بهاری نیمکره شمالی) دقیقاً با محاسبات نجومی تعیین می شود. به این جهت، اولین روز سال همیشه بر روز اول بهار منطبق است. این سال از لحاظ استفاده در زندگی روزمره، شامل 365 شبانه روز در سال کبیسه است. نام ماههای این تقویم(برجها)، به ترتیب همنام با دوازده صورت فلکی قدیمی منطقه البروج است.(جدول 1) تعداد شبانه روز هر برج برابر با مدت حرکت مرکز خورشید در همان برج که به علت حرکت ظاهری غیریکنواخت مرکز خورشید روی مدارش از 29 تا 32 شبانه روز تغییر می کند. در ضمن این امکان وجود داشت که تعداد شبانه روز  های هر یک از بروج از سالی به سال دیگر تغییر کند.

نوروز (اولِ حَمَل) و کبیسه های تقویم هجری شمسی برجی از طریق محاسبه لحظه تحویل سال و مقایسه آن با لحظه ظهر حقیقی تعیین می شود. سال کبیسه هر چهار و گاهی هر پنج سال یکبار اتفاق می افتد. دوره دوم مجلس شورای ملی ایران در ماده 3 قانون محاسبات عمومی، مصوب 21 صفر 1329 مطابق 2 حوت 1289، تقویم هجری شمسی بُرجی را به عنوان مقیاس رسمی زمان در محاسبات دولتی پذیرفت(صیاد 1373، ص 29).

ردیف نام معنی
1 حَمَل بره
2 ثور گاو
3 جوزا دوپیکر
4 سَرَطان خرچنگ
5 اسد شیر
6 سنبله خوشه
7 میزان ترازو
8 عَقرب کژدم
9 قوس کمان، کماندار
10 جَدی بزغاله
11 دَلو آب دهنده، آبکش
12 حوت دوماهی

جدول 1

تقویم هجری شمسی

تقویم هجری شمسی که هم اکنون تقویم رسمی کشور است،ازهر لحاظ به جز در نام و تعداد شبانه روزهای ماهها همانند تقویم هجری شمسی بُرجی است. نام ماههای تقویم هجری شمسی ریشه اوستایی دارند: «دی» یکی از القاب اهورامزدا و نام 11 ماه بقیه، اسامی فرشتگان و یاوران اهورامزدا است(جدول 2).

ردیف نام معنی
1 فروردین نیروی پیش برنده
2 اردیبهشت راستی و پاکی
3 خرداد کمال و رسایی
4 تیر باران
5 مرداد جاودانگی و بی مرگی
6 شهریور کشور برگزیده
7 مهر عهد و پیمان
8 آبان آبها
9 آذر آتش
10 دی آفریدگار، دادار
11 بهمن اندیشه نیک
12 اسفند فروتنی و بردباری

جدول 2

ماههای فروردین تا شهریور 31 شبانه روز ، ماههای مهر تا بهمن 30 شبانه روز و ماه اسفند در سالهای عادی 29 و در سالهای کبیسه 30 شبانه روز است. نوروز(اول فروردین) و کبیسه های تقویم هجری شمسی از طریق قاعده نوروز تحویلی- محاسبه لحظه تحویل سال و مقایسه آن با لحظه ظهر حقیقی را برای نصف النهار رسمی ایران- تعیین می شود. طول جغرافیایی نصف النهار رسمی ایران 5/52 درجه شرقی است. در اینجا یکی از دو حالت زیر ممکن است اتفاق بیفتد:

  • الف- اگر لحظه تحویل سال، بین بعد از ظهر سیصد و شصت و پنجمین و قبل از ظهر سیصد و شصت و ششمین روز سال واقع شود، سیصد و شصت و ششمین روز سال را نوروز، و سال تمام شده را عادی به حساب می آورند
  • ب- اگر لحظه تحویل سال، در بعد از ظهر سیصد و شصت و ششمین روز سال واقع شود، سیصد و شصت و هفتمین روز سال را نوروز، و سال تمام شده را کبیسه به حساب می آورند. (صیاد 1373، ص 30)
  •  

    بررسیهای انجام شده نشان می دهد که کبیسه های تقویم هجری شمسی تثبیت شده نیستند و به صورت هر چهار و گاهی هر پنج سال یکبار اتفاق می افتند(برای اطلاع از نظرات مختلف درباره آرایه کبیسه های تقویم هجری شمسی رجوع کنید به قاسملو ص. 93- 143).

    در دوره پنجم مجلس شورای ملی ایران بر اساس قانونی(مصوب 11 فروردین 1304 هجری شمسی) ، بروج به ماههای فارسی تغییر یافتند و از نوروز 1304 ، تقویم هجری شمسی به عنوان تقویم رسمی کشور، جایگزین تقویم هجری شمسی بُرجی شد(عبدالهی، ص 331).

    برتریهای تقویم هجری شمسی

    تقویم هجری شمسی از لحاظ نجومی و طبیعی،از بهترین و دقیقترین تقویم های جهان است. دلایل برتری این تقویم را می توانیم به این ترتیب بیان کنیم:

  • الف- مدت سال شمسی، نوروز و کبیسه های تقویم هجری شمسی، دقیقاً بر مبنای محاسبات نجومی تعیین می شود. تقویم هجری شمسی، تنها تقویم متداول در جهان است که علاوه بر کبیسه های چهارساله، کبیسه پنج ساله نیز دارد. وجود کبیسه های پنج ساله، باعث انطباق دایمی و دقیقتر تقویم هجری شمسی با فصول طبیعی می شود.
  • ب- تعداد روزهای ماههای تقویم هجری شمسی مبنای نجومی و طبیعی دارد. به عبارت دقیقتر، تعداد روزهای ماهها با مدت حرکت ظاهری غیربکنواخت مرکز خورشید روز دایره البروج و عبور از دوازده صورت فلکی منطقه البروج، هماهنگی کامل دارد. مرکز خورشید، نیمه اول مدار ظاهری خود (شامل فصول بهار و تابستان) را در مدت 186 شبانه روز و نیمه دوم مدار ظاهری خود (شامل فصول پاییز و زمستان) را در سالهای عادی و کبیسه، به ترتیب در 179 و 180 شبانه روز طی می کند.
  • ج- آغاز سال تقویم هجری شمسی، با سالگرد تولد بهار و آغاز شکوفایی دوباره طبیعت شروع می شود. در سیر تاریخچه تحول تقویم در جهان، هرگز تقویمی که اغاز سال آن همواره با آغاز بهار شروع شود، در هیچ مدرک و سند و یا ماخذ نجومی، تاریخی، دینی و ... ذکر نشده است.
  •  


    منابع:

  • عبدالهی،رضا. تاریخِ تاریخ در ایران، تهران، 1366
  • صیاد، محمدرضا.«پیدایش و سیر تحول تقویم هجری شمسی»، میراث جاویدان، ویژه تاریخ علم در اسلام و ایران، سال 4، شماره 3 و 4 ،1375، ص 109 – 118.
  • صیاد، محمدرضا. «تقویم هجری شمسی»، نجوم، سال 3 ، شمارة 11، مهر 1373،ص 29-31.
  • قاسملو، فرید.«مقایسه روشها و معادلات مختلف برای اعمال کبیسه های گاهشماری هجری خورشیدی در منابع مختلف»، مجله تاریخ علم، شماره پنجم، 1385، ص 93 -143.
  • نظرات 0 + ارسال نظر
    برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
    ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد